T?i H?i ngh? th??ng ??nh Th? gi?i v? X� h?i th�ng tin (WSIS - World Summit on the Information Sociatety, ???c t? ch?c t?i Geneva, Thu? s? t? 10-12 th�ng 12 n?m 2003) ??a ra y�u c?u ?�nh gi� qu?c t? th�ng qua c�c ch? s? th?ng k� c� th? so s�nh ???c ?? nh?m theo d�i qu� tr�nh tri?n khai c�c m?c ?�ch v� m?c ti�u c?a k? ho?ch h�nh ??ng do H?i ngh? ?? ra. ?? th?c hi?n nhi?m v? n�y, WSIS ?? ngh?:
- X�y d?ng b? ch? s? c? h?i s? t?ng h?p (DOI ? Digital Opportunity Index)
- T?t c? c�c n??c cung c?p s? li?u th?ng k� v? x� h?i th�ng tin;
- Thi?t l?p c�c h? th?ng ch? s? th?ng nh?t ?? c� th? so s�nh ???c v?i nhau tr�n ph?m vi to�n c?u.
Li�n quan t?i ?i?m cu?i c�ng n�u tr�n, m?t ?Li�n minh x�y d?ng h? th?ng ti�u ch� ?�nh gi� s? ph�t tri?n ICT (Information ? Communications technology)?, bao g?m c�c t? ch?c qu?c t? v� c�c c? quan th?ng k� qu?c gia ?� b?t ??u c�ng vi?c x�y d?ng chi ti?t t?p h?p c�c ch? s? c� th? so s�nh ???c ?? ?o l??ng s? ph�t tri?n x� h?i th�ng tin. B??c ??u, h? ?� x�c l?p ???c danh s�ch c�c ch? s? c�ng ngh? th�ng tin truy?n th�ng (ICT) c? b?n trong c�c l?nh v?c h? t?ng, truy nh?p c� nh�n v� h? gia ?�nh, s? d?ng trong s?n xu?t kinh doanh v� l?nh v?c ICT (xem ph? l?c). B�o c�o n�y tr�nh b�y c�ch th?c gh�p c�c ch? s? c? b?n v?i nhau ?? t?o ra b? ch? s? c? h?i s? t?ng h?p DOI, theo ?� DOI ???c ?? xu?t ? ?�y s? d?ng ph??ng ph�p m?i. Ph?n l?n c�c ch? s? ICT (ch? s? E - Electronic) ??u d?a tr�n m?t t?p h?p c�c ch? s? ???c x�c ??nh do ng??i t?o n�n c�c ch? s? ?�, trong khi DOI ???c t?o th�nh t? m?t t?p c�c ch? s? ?� ???c th?ng nh?t v� c�ng nh?n tr�n ph?m vi qu?c t?. DOI ban ??u s? d?ng c�c ch? s? ch�nh v? h? t?ng, hi?n ?ang ???c s? d?ng r?ng r�i ? c�c n??c. Nh? v?y s? c� th? qu?n l� ???c c�c nghi�n c?u v� c� th? k?t h?p ???c nh?ng ??c th� ?a d?ng c?a c�c n??c v� c�c b? ch? s? kh�c n�i chung th??ng b? gi?i h?n trong ph?m vi c?a t?ng qu?c gia t?i th?i ?i?m ?�. Trong giai ?o?n n�y thi DOI c� th? ???c ??nh ngh?a l� m?t ch? s? ?? ?�nh gi� n?ng l?c h? t?ng ICT c?a c�c n??c.
1. PH??NG PH�P LU?N ?DOI?
C�c ch? s? s? d?ng m?t b? c�c tham s? t?o n�n m?t gi� tr? th?ng nh?t c� th? d�ng cho vi?c so s�nh gi?a c�c n??c. Ph??ng ph�p lu?n xem x�t vi?c ch?n l?a c�c tham s? v� ph??ng ph�p s? d?ng ?? chuy?n ??i c�c tham s? n�y th�nh m?t gi� tr? ch? s? DOI g?i l� Ph??ng ph�p lu?n ?DOI?.
1.1. So s�nh c�c ch? s?
Vi?c so s�nh c�c tham s? h? t?ng ch�nh ?� ?? c?p tr�n ?�y v?i c�c tham s? ???c s? d?ng b?i c�c ch? s? E kh�c l� r?t h?u �ch. M?c d� c� g?n 24 ch? s? E ?� ???c s? d?ng, nh?ng b�o c�o n�y ch? xem x�t so s�nh c�c ch? s? E ph? bi?n nh? Ch? s? x� h?i th�ng tin IDC (ISI), Ch? s? v? ?? s?n s�ng k?t n?i m?ng NRI c?a Di?n d�n kinh t? th? gi?i, Gi�m s�t kho?ng c�ch s? Orbicom v� Ch? s? truy nh?p s? (DAI) c?a ITU. M?c d� kh�ng c� tham s? n�o c� c�ng � ngh?a ??i v?i m?i ch? s?, nh?ng c� m?t s? tham s? ch�nh nh? s? ?i?n tho?i tr�n 100 d�n ho?c s? thu� bao di ??ng tr�n 100 d�n ??u xu?t hi?n trong c? 4 ch? s?. C�c tham s? ch�nh nh? v�ng ph? s�ng di ??ng ho?c m?c c??c di ??ng ??u kh�ng xu?t hi?n trong b?t k? c�c ch? s? n�o kh�c. Gi? thi?t r?ng ch? c� m?t s? trong s? c�c tham s? h? t?ng ch�nh xu?t hi?n trong c�c ch? s? e kh�c, DOI s? cho c�c k?t qu? duy nh?t. B?ng 1 d??i ?�y t?o n�n s? k?t h?p c�c tham s? truy nh?p v� h? t?ng ch�nh trong c�c ch? s? E kh�c nhau.
| C�c ch? s? ch�nh v? truy nh?p v� h? t?ng | DAI | NRI | ISI | Orbicom | |
| Tham s? ch�nh c? b?n | |||||
| A-1 S? ???ng ?i?n tho?i c? ??nh tr�n 100 d�n | | ||||
| A-2 S? thu� bao di ??ng tr�n 100 d�n | |||||
| A-3 S? m�y t�nh tr�n 100 d�n | S? m�y t�nh tr�n h? gia ?�nh | ||||
| A-4 S? thu� bao Internet tr�n 100 d�n | Ng??i d�ng Internet | H? gia ?�nh tr?c tuy?n | Ng??i d�ng Internet | Ng??i d�ng Internet | |
| A-5 S? thu� bao Internet b?ng r?ng tr�n 100 d�n | H? gia ?�nh b?ng r?ng | ||||
| A-6 B?ng th�ng Internet qu?c t? tr�n ??u ng??i | |||||
| A-7 T? l? ph?n tr?m s? d�n trong v�ng ph? s�ng di ??ng | |||||
| A-8 C??c truy nh?p Internet (20 gi? m?t th�ng), t�nh b?ng USD v� t? l? ph?n tr?m v?i thu nh?p ??u ng??i. | |||||
| A-9 C??c di ??ng (100 ph�t s? d?ng m?t th�ng) t�nh b?ng USD v� t? l? ph?n tr?m v?i thu nh?p ??u ng??i | |||||
| A-10 T? l? ph?n tr?m gi?a s? ?i?m truy nh?p Internet c�ng c?ng (PIAC) v?i s? d�n (n�ng th�n/th�nh th?) | |||||
| Tham s? ch�nh m? r?ng | |||||
| A-11 S? m�y thu thanh tr�n 100 d�n | |||||
| A-12 S? m�y v� tuy?n tr�n 100 d�n | H? gia ?�nh c� TV | ||||
1.2. X�y d?ng DOI
C?n c� m?t ch??ng tr�nh l�m vi?c ?? chuy?n ??i c�c tham s? th�nh m?t gi� tr? ch? s? ??n nh?t. Ph?n l?n c�c ch? s? ??u nh�m c�c tham s? th�nh c�c nh�m ?? d? d�ng ph�n t�ch ?i?m m?nh v� ?i?m y?u c?a c�c qu?c gia. Ph?n n�y xem x�t c�c ph??ng ph�p ???c s? d?ng cho c�c ch? s? E kh�c nhau v� m� t? c?u tr�c c?a DOI. Ti?p ?� s? m� t? c�c tham s? v?i nh?ng thay ??i v� b? sung trong ph?m vi c?a DOI ???c ?? c?p.
1.3 Ph??ng ph�p ch? s?
C�c ph??ng ph�p v� ph�n lo?i s? d?ng cho c�c ch? s? E bao g?m:
- Trong c�c th�ng tin mi?n ph� s?n c� tr�n Website c?a m�nh, IDC kh�ng ?i s�u v�o chi ti?t v? c�ch x�y d?ng Ch? s? x� h?i th�ng tin. Ch? s? n�y ??c t? 15 tham s? v� trong ph?m vi 53 qu?c gia. T?ng s? ?i?m t?i ?a l� 1000 v� c�c tham s? ???c nh�m th�nh 4 nh�m (x� h?i, Internet, m�y t�nh, vi?n th�ng). Ngo�i ra c�c th�ng tin mi?n ph� n�y c?ng kh�ng m� t? vi?c chu?n h�a c�c tham s? v� k? thu?t t?ng h?p nh? th? n�o.
- NRI c?a WEF g?m 3 ch? s? th�nh ph?n (M�i tr??ng, ?? s?n s�ng v� M?c s? d?ng), m?i ch? s? l?i c� 3 ch? s? con. Ch? s? n�y s? d?ng 48 tham s? tr�n ph?m vi 104 n??c. C�c d? li?u ???c chuy?n ??i theo thang ?i?m t? 1 ??n 7, ? ?�y kh�ng s? d?ng tr?ng s? gi?a c�c ch? s? m� c�c gi� tr? tham s? ???c trung b�nh h�a ?? t?o th�nh gi� tr? ch? s?. Sau ?� NRI ???c t�nh b?ng trung b�nh c?a c�c ch? s? th�nh ph?n.
- Orbicom s? d?ng m?t ph??ng ph�p c?i ti?n. C� 12 tham s? ???c ?�nh s? cho c�c qu?c gia v� n?m. S? d?ng hai lo?i tham s?: M?t ?? th�ng tin v� M?c s? d?ng th�ng tin. Gi� tr? ch? s? b?ng t?ng c?a c�c tham s? ??n l? trong c�ng m?t nh�m. Ch? s? n�y �p d?ng cho 139 qu?c gia.
- Ch? s? truy nh?p s? c?a ITU nh�m 8 tham s? th�nh 5 nh�m (H? t?ng, Kh? n?ng chi tr?, Ki?n th?c, Ch?t l??ng v� M?c s? d?ng). C�c tham s? ???c chu?n h�a theo c�c gi� tr? ho?c m?c ti�u mong mu?n. V� d?, m?c ti�u ph?i ??t ???c 100 thu� bao di ??ng tr�n 100 d�n. Gi? thi?t m?t qu?c gia c� 60 thu� bao di ??ng tr�n 100 d�n th� gi� tr? ch? s? s? b?ng 0.6 (60/100). C�c tham s? ???c g�n tr?ng s? trong ph?m vi c?a nh�m tham s? v� sau ?� s? l?y trung b�nh c�c nh�m ?? ??t ???c gi� tr? DAI. ?�y l� ph??ng ph�p s? d?ng ?? t�nh Ch? s? ph�t tri?n con ng??i (HDI) c?a Ch??ng tr�nh ph�t tri?n Li�n hi?p qu?c, v� ???c cho r?ng l� chu?n �p d?ng cho c�c ch? s? t?ng h?p v� l� m?t trong s? c�c ch? s? l�u ??i nh?t v� ???c s? d?ng r?ng r�i nh?t. DAI ???c �p d?ng cho 178 qu?c gia.
DOI �p d?ng ph??ng ph�p nh? c?a DAI v� HDI, nh�m c�c tham s? v� s? d?ng gi� tr? m?c ti�u ?? chu?n h�a c�c gi� tr?. ??u ti�n, ?�y l� m?t ph??ng ph�p minh b?ch d? hi?u v� gi� tr? m?c ti�u l� c� th? x�c ??nh ???c v� c�c t�nh to�n l� r� r�ng. Th? hai, vi?c s? d?ng gi� tr? m?c ti�u ?? x�y d?ng m?c ti�u m� c�c qu?c gia mong mu?n v� x�y d?ng m?t gi� tr? c? th? cho th�nh t?u ??t ???c. Vi?c x�y d?ng gi� tr? m?c ti�u s? gi�p nh?ng � t??ng v? c�c tham s? v� s? li�n h? c?a ch�ng ??n x� h?i th�ng tin tr? n�n s�u s?c h?n. Th? ba, vi?c nh�m c�c ch? s? cho ph�p c�c qu?c gia ?�nh gi� ?i?m m?nh v� ?i?m y?u c?a m�nh, l� nh?ng ?�nh gi� h?u �ch trong vi?c ho?ch ??nh ch�nh s�ch. Th? t?, c� th? theo d�i ch? s? theo th?i gian m� kh�ng thay ??i � ngh?a c?a gi� tr? ch? s?. ?i?u n�y ??c bi?t quan tr?ng trong vi?c ?�nh gi� ch�nh s�ch.
2. Nh?n x�t
Ph??ng ph�p lu?n DOI c?ng c� m?t s? nh??c ?i?m nh?t ??nh nh?:
- Vi?c x�c ??nh gi� tr? m?c ti�u l� kh� kh?n ??i v?i m?t l?nh v?c ph�t tri?n m?nh nh? ICT, trong ?� s? ph�t tri?n v� suy tho�i c?a c�ng ngh? l� r?t quan tr?ng. M?c d� c�c gi� tr? m?c ti�u th??ng ???c x�c ??nh b?i nh?ng gi?i h?n logic ho?c th?c nghi?m t?t nh?t nh?ng ch�ng c� th? v??t qu� gi� tr? h?p l� (v� d?, trong m?t s? n?n kinh t? hi?n nay th� s? ?i?n tho?i di ??ng l?n h?n s? d�n).
- C�ch x�c ??nh ch? s? qu?c gia c� th? cho nh?ng k?t qu? ph�ng ??i; m� n?u ???c s? d?ng trong th?c t? th� ch�ng c� th? t?o n�n nh?ng gi� tr? m?c ti�u m� kh�ng n??c n�o ??t ???c.
- Th?c tr?ng ???c ph?n �nh b?ng nh?ng gi� tr? tham s? kh�ng ph?i l�c n�o c?ng �p d?ng ???c trong ICT v� c�c tham s? c� th? thay ??i do c�c y?u t? x� h?i.
- Vi?c ph�n lo?i c�c tham s? th�nh c�c ch? s? th�nh ph?n k�m theo g�n tr?ng s? cho ch�ng s? mang t�nh ch? quan nh?t ??nh v� c� th? ?nh h??ng ??n c�c gi� tr? ch? s?. C� th? gi?m thi?u s? ?nh h??ng n�y b?ng c�ch s? d?ng c�c k? thu?t th?ng k� v� x�c ??nh c�c tr?ng s? v� ph??ng th?c ph�n lo?i h?p l� ??ng th?i v?n duy tr� ???c n?ng l?c ph�n t�ch trong m?i lo?i tham s?.
V� c�n t?n t?i m?t v?n ?? n?a, kh�ng ph?i t?t c? c�c tham s? truy nh?p v� h? t?ng ch�nh ??u ???c s? d?ng cho DOI. L� do s? ???c ?? c?p d??i ?�y. C�c tham s? c�n l?i s? ???c ph�n nh�m m?t c�ch logic nh? sau:
- ??u ti�n l� Kh? n?ng chi tr? v� Ph?m vi d?ch v?. ?? tham gia v� m?t x� h?i th�ng tin th� ng??i d�ng ph?i c� th? ti?p c?n ???c v� c� th? chi tr? cho c�c d?ch v? ICT. T? l? ph?n tr?m d�n s? ???c d?ch v? ?i?n tho?i di ??ng ph?c v? th? hi?n kh? n?ng ti?p c?n trong khi hai tham s? v? gi� c??c l� C??c truy nh?p Internet t�nh b?ng ph?n tr?m tr�n thu nh?p ??u ng??i v� C??c ?i?n tho?i di ??ng t�nh b?ng ph?n tr?m tr�n thu nh?p ??u ng??i th? hi?n kh? n?ng chi tr?.
- Lo?i ti?p theo l� K�nh truy nh?p v� Thi?t b? truy nh?p, bao g?m c�c ph??ng ti?n li�n l?c ?i?n t?, ch? y?u l� s? ???ng ?i?n tho?i tr�n 100 d�n v� s? thu� bao ?i?n tho?i tr�n 100 d�n. Nh�m n�y c?ng bao g?m c�c thi?t b? cung c?p giao di?n gi?a ng??i d�ng v� m?ng; ? ?�y ???c th? hi?n b?ng s? m�y t�nh tr�n 100 d�n.
- Tham s? h? t?ng cho DOI g?m c�c tham s? ph?n �nh c�c m?ng th�ng tin c?p cao nh? Internet. C�c tham s? n�y bao g?m S? thu� bao Internet tr�n 100 d�n v� b?ng th�ng Internet qu?c t? c?a t?ng qu?c gia.
- Tham s? Ch?t l??ng ph?n �nh m?c ?? truy nh?p ?? c� th? s? d?ng c�c ch?c n?ng ti�n ti?n. N� cung c?p h? tr? cho c�c d?ch v? nh? l?u l??ng d? li?u video l� c�c d?ch v? c� th? t?ng c??ng c?i thi?n c�c ?ng d?ng c?a x� h?i th�ng tin mong mu?n nh? ?i?u tr? y t? t? xa, ch�nh ph? ?i?n t? v� ?�o t?o tr?c tuy?n. Tham s? l?a ch?n cho nh�m n�y l� S? thu� bao b?ng r?ng tr�n 100 d�n.
Vi?c ph�n nh�m lo?i mang t�nh li�n t?c, trong ?� m?i nh�m lo?i l?i ph? thu?c v�o nh�m lo?i tr??c ?� (h�nh 1, tr�i). Vi?c ph�n nh�m lo?i c?ng ph?n �nh m?c ?? cao h?n c?a truy nh?p, t? giao ti?p tho?i c? b?n ??n c�c d?ch v? b?ng r?ng. ?? c� th? truy nh?p ???c d?ch v? th� ng??i d�ng ph?i ? trong v�ng ph?c v? v� c� th? chi tr? cho n�. Thu� bao Internet ph? thu?c v�o vi?c c� k�nh truy nh?p v� c� thi?t b? truy nh?p hay kh�ng. Cu?i c�ng, sau khi ?� c� m?i ?i?u ki?n ?? k?t n?i d?ch v? th� ng??i d�ng s? mong mu?n ???c h??ng d?ch v? ch?t l??ng cao th�ng qua truy nh?p b?ng r?ng. S? ph? bi?n c?a th�ng tin di ??ng v� s? ra ??i c?a c�c d?ch v? t?c ?? cao 2.5G v� 3G (th? h? th? ba) ?� gi�p c�ng ngh? v� tuy?n tr? th�nh m?t th�nh ph?n ch�nh trong x� h?i th�ng tin.
H?u h?t c�c tham s? ???c d�ng cho DOI ??u li�n quan ??n di ??ng. M?t s? tham s? l� r?t r� r�ng, nh? ph?m vi ph? s�ng ho?c s? thu� bao di ??ng, trong khi m?t s? kh�c ???c k?t h?p v�o c�c tham s? kh�c nh? s? m�y t�nh (v� d?, ?i?n tho?i th�ng minh, PDA) ho?c thu� bao Internet (bao g?m thu� bao Internet di ??ng). ?i?u n�y d?n ??n m?t c�ch ph�n lo?i kh�c cho DOI l� d?a theo c? ??nh v� di ??ng (h�nh 1, ph?i). ??c ?i?m n�y cho ph�p ph�n t�ch m?c ?? quan tr?ng t??ng ?ng c?a m?i lo?i trong ti?n tr�nh ph�t tri?n l�n x� h?i th�ng tin c?a m?t qu?c gia. Xu h??ng ti?n t?i ph? c?p cho th?y r?ng c�c qu?c gia kh�ng n�n hy sinh m?t lo?i ?? ??u t? cho lo?i kia m� ph?i ti?n h�nh ph�t tri?n c? hai lo?i ??ng th?i.
(TH)
Đăng nhận xét