Vi?n th�ng th? gi?i hi?n nay ?ang ph�t tri?n theo xu h??ng ti?n t?i to�n c?u h�a, ?? ph�t tri?n x� h?i th�ng tin c?n ph?i c� h? t?ng c? s? th�ng tin to�n c?u, ?�i h?i ph?i c� m?t s? ph�t tri?n t??ng ?ng v? c�ng ngh?, kinh t?, t? ch?c v� c? c?u s?n xu?t c?a ng�nh vi?n th�ng, thu h�t ??u t? nh?m tri?n khai ?ng d?ng c�ng ngh? m?i, m? ra d?ch v? m?i. Vi?c ti?n h�nh c? ph?n h�a (CPH) v� t? do h�a l� c?n thi?t ?? n�ng cao hi?u qu? kinh t?, s? thay ??i h�nh th?c s? h?u do CPH cho ph�p chia s? v� chuy?n g�nh n?ng ??u t? t? ph�a Nh� n??c sang nh� ??u t?. C�c y?u t? ch�nh th�c ??y vi?c t? do h�a th? tr??ng vi?n th�ng c?a c�c n??c tr�n th? gi?i ?� l� s? c?n thi?t thu h�t v?n ??u t? t? ph�a t? nh�n v?i m?c ?�ch m? r?ng v� ho�n thi?n m?ng vi?n th�ng, ??a v�o khai th�c c�c lo?i h�nh d?ch v? m?i, nhanh ch�ng ?ng d?ng c�ng ngh? m?i, n�ng cao ch?t l??ng d?ch v?, n�ng cao s? ph�t tri?n th??ng m?i qu?c t? v� c�c d?ch v? vi?n th�ng ch?t l??ng cao.
CPH doanh nghi?p nh� n??c (DNNN) l� m?t qu� tr�nh t?t y?u c� t�nh ph? bi?n c?a s? ph�t tri?n kinh t? nhi?u th�nh ph?n, nhi?u h�nh th?c s? h?u. C�ng v?i qu� tr�nh s?p x?p l?i DNNN, CPH DNNN l� ch? tr??ng l?n c?a ??ng v� Nh� n??c, l� m?t trong nh?ng gi?i ph�p quan tr?ng ?? n?n kinh t? nh� n??c ph�t huy vai tr� ch? ??o th?c s? trong n?n kinh t? th? tr??ng ??nh h??ng x� h?i ch? ngh?a. Nghi�n c?u ?? t�m ra cho m�nh nh?ng b??c ?i ch�nh x�c v� hi?u qu? trong qu� tr�nh CPH l� vi?c l�m c?n thi?t c?a c�c doanh nghi?p vi?n th�ng Vi?t Nam hi?n nay. B�i vi?t n�y s? gi?i thi?u kinh nghi?m c?a m?t s? n??c tr�n th? gi?i v? CPH trong l?nh v?c vi?n th�ng.
N?m 1989, ng�nh B?u ?i?n c?a Hungary ???c chia l�m 03 m?ng ??c l?p ?� l� b?u ch�nh, truy?n h�nh v� vi?n th�ng. T?p ?o�n MATAV Hungarian Telecom l� doanh nghi?p 100% v?n thu?c s? h?u nh� n??c, n?m 1992 t?p ?o�n n�y ?� cung c?p d?ch v? cho 72% s? d�n trong 70% l�nh th? c?a Hungary, t? th�ng 7/1993 b?t ??u c� s? chu?n b? ??u th?u ?? CPH v� ??n th�ng 12/1993 th� C�ng ty MagyarCom c?a ??c v� M? (g?m Deutsche Telecom v� Ameritech Internationl Telecommunicational Companies) gi�nh ???c quy?n s? h?u 30,29% s? c? ph?n c?a T?p ?o�n MATAV, t??ng ???ng v?i 875 tri?u USD. Vi?c CPH c?a MATAV khi ?� tr? th�nh m?t th??ng v? mua b�n c? phi?u l?n nh?t trong c�c n??c Trung v� ?�ng �u v� c?ng l� tr??ng h?p ??u t? l?n nh?t v�o Hungary trong nh?ng n?m ??u 1990. N?m 1997 qu� tr�nh t? nh�n ho� c?a MATAV v?n ti?p t?c v?i vi?c l?n ??u ti�n 20% c? phi?u b�n ra tr�n th? tr??ng ch?ng kho�n t?i Budapest v� New York v� MATAV ?� tr? th�nh c�ng ty ??u ti�n c?a Trung v� ?�ng �u ni�m y?t c? phi?u c?a m�nh v� tham gia c�c phi�n giao d?ch t?i New York. Th�ng 7 n?m 2000, Deutsche Telecom ?� s? h?u 59.53% s? c? phi?u c?a MATAV, s? 40.47% c�n l?i thu?c nhi?u ch? s? h?u kh�c nhau v� 1 c? phi?u v�ng thu?c Ch�nh ph? Hungary. M?t trong nh?ng y?u t? quan tr?ng quy?t ??nh th�nh c�ng c?a MATAV l� vi?c thu h�t v?n ??u t? n??c ngo�i, n?m 1998 qu� tr�nh t�i c? c?u c�ng ty ?� ???c b?t ??u khi L�nh ??o c�ng ty hi?u r?ng c?n ph?i c� m?t c? c?u t? ch?c m?i. N?u nh? tr??c ?�y c�c nh� khai th�c ??a ph??ng li�n k?t theo ch?c n?ng th� nay ???c t?p h?p l?i theo nguy�n t?c c�c ??n v? kinh doanh theo m� h�nh t? ch?c c?a T�y �u v� xu h??ng ph�t tri?n chung c?a c�c T?p ?o�n tr�n th? gi?i, theo m� h�nh c�ng ty m? c�ng ty con nh?m ??nh h??ng t?i ?a t?i kh�ch h�ng, h?p l� ho� c�c chi ph� v� gi� c??c d?ch v?, n�ng cao v? th? c?a c�ng ty tr�n th? tr??ng vi?n th�ng. Thay th? c?u tr�c theo ??a l� c?, C�ng ty MATAV chuy?n sang c? c?u kinh doanh m?i ??n gi?n v� tinh t? h?n, gi?m nhi?u c?p trung gian. M?i ??n v? kinh doanh theo chi?u ngang c� c�c v?n ph�ng ch�nh li�n k?t ch?t ch? v?i v?n ph�ng sau l� v?n ph�ng li�n h? tr?c ti?p v?i kh�ch h�ng cho ph�p ph?n ?ng nhanh v?i c�c dao ??ng nhu c?u, k?t qu? c?a c? c?u m?i l� s?n ph?m t?i ???c th? tr??ng v� ng??i ti�u th? nhanh h?n, c�ng ty ph?n ?ng nhanh h?n v?i c�c thay ??i th? tr??ng, c�n b?n th�n c?u tr�c c�ng ty nh? t�nh linh ho?t c?a m�nh d? d�ng chuy?n sang c�c ?i?u ki?n kinh doanh m?i m� kh�ng b? t?n th?t.
C? c?u t? ch?c c�c c�ng ty vi?n th�ng ??u ph?i tr?i qua c�c giai ?o?n thay ??i v� ho�n thi?n trong giai ?o?n CPH c?ng nh? k?t th�c CPH. Qu� tr�nh CPH ?�i h?i ph?i c� m?t h? t?ng kinh t? t??ng ?ng, tr??c h?t ph?i c� m?t th? tr??ng ch?ng kho�n ho?t ??ng hi?u qu? v� kh? n?ng thu h�t ??u t? t? c�c ngu?n v?n kh�c nhau, do ?� vi?c huy ??ng ngu?n v?n b? sung c?n thi?t cho c�c c�ng ty vi?n th�ng trong qu� tr�nh CPH ???c ti?n h�nh b?ng c�ch b�n c? phi?u tr�n th? tr??ng ch?ng kho�n, nh? v?y v? m?t qu?n l� t�i ch�nh l�nh ??o c�c c�ng ty vi?n th�ng ph?i quy?t ??nh c�c gi?i ph�p ??u t? ho?c l?p k? ho?ch ??u t? d�i h?n, m?t kh�c t�m ki?m v� thu h�t c�c ngu?n ??u t?.
T?ng c�ng ty ?i?n tho?i, ?i?n t�n Nh?t B?n (NTT) ra ??i t? n?m 1952, t? ?� ??n n?m 1985 l� DNNN ??c quy?n trong vi?c cung c?p c�c d?ch v? vi?n th�ng trong n??c v?i to�n b? s? v?n thu?c s? h?u c?a Ch�nh ph? Nh?t B?n. N?m 1985 sau cu?c c?i c�ch th? tr??ng vi?n th�ng l?n th? nh?t, T?ng c�ng ty n�y ?� ???c CPH v� t�n g?i chuy?n th�nh C�ng ty C? ph?n ?i?n tho?i ?i?n t�n Nh?t B?n (NTT) v?i s? tham gia c?a nhi?u c? ?�ng thu?c c�c th�nh ph?n kinh t? kh�c nhau.
CPH C�ng ty NTT c?a Nh?t B?n ???c tri?n khai d?a tr�n c�c c?n c? sau:
- CPH C�ng ty NTT l� m?t t?t y?u do t�nh ch?t ??c quy?n d?ch v? vi?n th�ng m� m?t t?ng c�ng ty nh� n??c n?m gi? ch? ph� h?p v?i nh?ng d?ch v? h?n ch?, �t bi?n ??i v� ??i tr�. Trong khi ?� s? ph�t tri?n v? c�ng ngh? vi?n th�ng di?n ra h?t s?c nhanh ch�ng c?ng v?i s? ?a d?ng nhu c?u v? c�c d?ch v? vi?n th�ng k�o theo s? ra ??i c?a h�ng lo?t c�c lo?i h�nh d?ch v?.
- Ch�nh s�ch c?a Ch�nh ph? Nh?t B?n li�n t?c thay ??i theo xu h??ng khuy?n kh�ch s? tham gia khu v?c t? nh�n v� khu v?c n??c ngo�i nh?m gi?i ph�ng c�c ngu?n l?c, th�c ??y t? do ho� th? tr??ng.
- CPH c?ng l� nhu c?u n?i t?i c?a doanh nghi?p nh?m h�nh th�nh c�c c�ng ty chuy�n m�n ho� ho?t ??ng ??c l?p, t?ng hi?u qu? ho?t ??ng v� s?c c?nh tranh c?a doanh nghi?p.
L� m?t c�ng ty c? ph?n c�c ho?t ??ng c?a C�ng ty NTT ???c ?i?u ch?nh ch�nh b?ng hai b? lu?t: Lu?t kinh doanh vi?n th�ng v� Lu?t c�ng ty NTT ngo�i c�c b? lu?t c? b?n kh�c. M?t s? ??c ?i?m ho?t ??ng ch�nh c?a C�ng ty g?m:
- Ph?m vi d?ch v? m� C�ng ty NTT cung c?p ch? gi?i h?n trong m?ng vi?n th�ng n?i b?.
- Ch�nh ph? Nh?t B?n l� m?t trong nh?ng c? ?�ng c?a c�ng ty, n?m gi? 1/3 s? c? phi?u, ngo�i ra c�n c� kho?ng 15% s? c? phi?u c?a c� nh�n v� doanh nghi?p n??c ngo�i.
- K? ho?ch kinh doanh c?a c�ng ty, c? ch? ph�n b? l?i nhu?n, tr�ch l?p c�c qu? c?a c�ng ty v� b? nhi?m th�nh vi�n H?i ??ng qu?n tr? do Ch�nh ph? ph� duy?t.
M?c ti�u c? c?u l?i C�ng ty NTT theo m� h�nh t?p ?o�n kinh doanh: B?i c?nh th? tr??ng vi?n th�ng Nh?t B?n t? n?m 1985 t?c l� sau khi CPH C�ng ty NTT ?� c� s? thay ??i l?n. S? ra ??i c?a Lu?t Kinh doanh Vi?n th�ng ?� ch?m d?t s? ??c quy?n kinh doanh c?a NTT v?i s? xu?t hi?n m?t s? l?n c�c nh� khai th�c m?i gia nh?p th? tr??ng.
Tr�n th? tr??ng vi?n th�ng n?i h?t C�ng ty NTT ph?i c?nh tranh v?i OMP (Osaka Media Port), TTNet (M?ng vi?n th�ng Tokyo) v� tr�n th? tr??ng vi?n th�ng ???ng d�i trong n??c NTT ph?i c?nh tranh v?i DDI (Daini Denden Incorporaterd), Japan Telecom, TWJ (TeleWay Japan). ?i?u n�y ??ng ngh?a v?i d?u hi?u c?nh tranh ng�y c�ng gia t?ng m?nh m? tr�n th? tr??ng vi?n th�ng trong n??c v� vi?c gi? v?ng th? ph?n c?ng l� m?t th�ch th?c v?i C�ng ty NTT.
Cu?c c?i c�ch th? tr??ng vi?n th�ng Nh?t B?n l?n th? hai v�o n?m 1996 trong b?i c?nh Nh?t B?n ra nh?p WTO, c�c cam k?t v? vi?n th�ng c?a Nh?t B?n trong WTO ?�i h?i c�c doanh nghi?p c� nh?ng c?i c�ch t�ch c?c h??ng t?i h?i nh?p kinh t? qu?c t?. Nh�n t? b�n ngo�i c?nh tranh qu?c t? c?ng tr? n�n gay g?t v?i xu h??ng s�p nh?t v� th�n t�nh trong l?nh v?c vi?n th�ng r?t ph? bi?n trong nh?ng n?m 1995, 1996. ?i?u n�y ??t c�c nh� l�nh ??o Ch�nh ph? Nh?t B?n, B? B?u ?i?n Nh?t B?n v� doanh nghi?p NTT tr??c suy ngh? r?ng c?n ph?i c� h�nh ??ng ?? C�ng ty NTT ra nh?p v�o th? tr??ng th? gi?i m?t c�ch nhanh ch�ng.
Ch�nh v� nh?ng l� do tr�n, v?n ?? c? c?u l?i C�ng ty NTT th�nh t?p ?o�n kinh doanh ???c ??t ra v?i m?c ti�u ph�t tri?n kinh doanh ra b�n ngo�i v� ph�t tri?n ?a d?ch v?, m?t nguy�n t?c xuy�n su?t trong qu� tr�nh c? c?u l?i NNT l� ph?i ??m b?o quy?n l?i c?a c�c c? ?�ng.
Trung Qu?c ?� c� nh?ng th�nh t?u to l?n trong qu� tr�nh CPH c�c DNNN, vi?c CPH DNNN c?a Trung Qu?c h�nh th�nh m?t c? ch? k�ch th�ch t??ng ??i hi?u qu?, ng??i l�nh ??o doanh nghi?p c� th? do k�ch th�ch c?a ??ng c? l?i nhu?n m� ??a ra c�c quy?t ??nh k?p th?i ??i v?i bi?n ??ng c?a t�n hi?u th? tr??ng, t?ng c??ng s?c s?ng v?n c� c?a doanh nghi?p.
Vi?c ?a d?ng h�a s? h?u c� t�c d?ng quan tr?ng ph�n t�n quy?n c? ?�ng, c?i thi?n c? c?u qu?n tr? doanh nghi?p. T�ch b?ch gi?a quy?n s? h?u v� quy?n kinh doanh tr�n m?c ?? nh?t ??nh s? h?n ch? s? can thi?p c?a Ch�nh ph?, do ?� doanh nghi?p c� quy?n t? ch? t??ng ??i l?n v� c� l?i cho vi?c chuy?n ??i c? ch? kinh doanh; s? ph�n c�ng h?p t�c v� ch? ??c l?n nhau gi?a ??i h?i c? ?�ng, H?i ??ng qu?n tr?, Ban ki?m so�t v� Gi�m ??c c� l?i cho vi?c x�c ??nh r� r�ng m?i quan h? v? quy?n h?n, tr�ch nhi?m v� l?i �ch.
CPH ? Trung Qu?c m?c d� ?� thu ???c nh?ng th�nh t?u to l?n, tuy nhi�n c�n c� nh?ng v?n ?? ch?a th?c s? ph�t huy ???c ??y ?? nh? vi?c t�ch b?ch gi?a Ch�nh ph? v� doanh nghi?p, m?c d� t�i s?n Nh� n??c qu?n l� tuy ?� chia c? ph?n, nh?ng tr�n th?c t? Ch�nh ph? v?n l� ng??i n?m quy?n kh?ng ch?, v� v?y doanh nghi?p c�n kh� kh?n trong t? ch? l?y t?i ?a h�a l?i nhu?n l�m m?c ti�u tham gia c?nh tranh th? tr??ng. ?i ?�i v?i t?ng c??ng k�ch th�ch, c�n ch?a h�nh th�nh m?t c? ch? r�ng bu?c v� gi�m s�t h?u hi?u, ng??i ???c trao quy?n c?a ng??i s? h?u trong doanh nghi?p c� th? m?u c?u t?i ?a h�a l?i �ch c� nh�n. Ch? ?? c? ph?n ?� ?? ra kh�ng �t bi?n ph�p ?? ph�t huy t�nh t�ch c?c c?a ng??i kinh doanh nh?ng ch?a c� ti?n tri?n mang t�nh ??t ph� trong b?o v? quy?n l?i h?p ph�p v� � th?c ch? ??ng tham gia c?a c�ng nh�n vi�n ch?c nh?t l� vi?c t?o ?i?u ki?n cho c�ng nh�n vi�n ch?c tham gia qu?n l� doanh nghi?p.
CPH DNNN l� nh?m c? c?u l?i h? th?ng DNNN b?ng c�ch du nh?p h�nh th?c c�ng ty c? ph?n h?n h?p s? h?u nh� n??c v� t? nh�n ?? m?t m?t gi?m b?t v?n c?a nh� n??c ? c�c l?nh v?c m� h�nh th?c kinh t? t? b?n nh� n??c v?i vai tr� ki?m so�t c?a nh� n??c k?t h?p y?u t? qu?n l� v� lao ??ng t�ch c?c c?a c� nh�n t?t h?n h�nh th?c doanh nghi?p 100% s? h?u nh� n??c, l�m nh? v?y th�nh ph?n kinh t? nh� n??c c� th? m?nh h?n, ki?m so�t ???c ph?m vi r?ng h?n m� kh�ng c?n t?ng v?n ??u t? c?a nh� n??c.
CPH DNNN ? c�c n??c c� n?n kinh t? th? tr??ng ph�t tri?n kh�ng ph?i ?? x�a b? khu v?c kinh t? nh� n??c m� ?? n�ng cao hi?u qu? ho?t ??ng c?a n�. V� v?y, ch�nh ph? c�c n??c ?� l?a ch?n ph??ng th?c CPH, kh�ng l�m suy y?u m� ?? c?ng c? v? tr� quan tr?ng c?a khu v?c kinh t? nh� n??c trong n?n kinh t? qu?c d�n. ??c tr?ng c?a qu� tr�nh CPH DNNN ? c�c n??c c�ng nghi?p ph�t tri?n l� h�nh th�nh h�ng lo?t c�c c�ng ty c? ph?n h?n h?p Nh� n??c - t? nh�n, trong ?� m?t s? l?nh v?c Nh� n??c gi? c? ph?n kh?ng ch?, m?t s? l?nh v?c kh�c Nh� n??c gi? c? ph?n ? m?c c� th? ki?m so�t ???c ho?t ??ng c?a ch�ng.
Khi ti?n h�nh CPH m�i tr??ng c?nh tranh ???c thi?t l?p v� s? ??a ng�nh vi?n th�ng qu?c gia hi?n ??i th�nh m?t ng�nh kinh doanh c�ng ngh? cao, l�i su?t v� hi?u qu? kinh t? x� h?i cao, c� kh? n?ng ?nh h??ng t?i s? ph�t tri?n to�n b? n?n kinh t? ??t n??c. Th?c t? qu� tr�nh CPH theo kinh nghi?m c?a c�c n??c c� th? k�o d�i, chia l�m nhi?u giai ?o?n. Vi?c t? do h�a th? tr??ng vi?n th�ng s? ti?n h�nh t?ng ph?n song song v?i qu� tr�nh CPH v� tr? th�nh y?u t? th�c ??y s? c?i t? c�c ho?t ??ng s?n xu?t v� t�i ch�nh c?a c�c nh� khai th�c truy?n th?ng.
? c�c n??c Trung v� ?�ng �u Hungary, Ti?p Kh?c, Ba Lan trong nh?ng n?m tr? l?i ?�y l� nh?ng n??c ?� ??t ???c nh?ng th�nh c�ng ?�ng k? trong l?nh v?c ph�t tri?n d?ch v? vi?n th�ng, tuy nhi�n c�c n??c n�y c�n ph?i v??t qua nhi?u kh� kh?n v� th�ch th?c l?n trong qu� tr�nh t?o d?ng m?t th? tr??ng vi?n th�ng m? c� t�nh c?nh tranh cao.
? Vi?t Nam, CPH nh?m v�o huy ??ng v?n cho doanh nghi?p, b?i v� b?n th�n ti?n thu v? do b�n c? ph?n v?n ???c nh� n??c ti?p t?c ??u t? v�o DNNN. CPH kh�ng nh?m m?c ?�ch t? nh�n h�a c�ng nhanh c�ng t?t c�c c? s? kinh t? thu?c s? h?u nh� n??c ?? l�m gi?m g�nh n?ng t�i ch�nh cho ng�n s�ch nh� n??c. ??c ?i?m n�y c� ch�t g� ?� gi?ng v?i ?c�ng ty h�a'' c?a Trung Qu?c nh?ng ho�n to�n kh�c v?i t? nh�n h�a ? c�c n??c t? b?n c?ng nh? Li�n bang Nga v� ?�ng �u.
H�nh th?c CPH c?ng nh? ch�nh s�ch ?u ?�i ??i v?i ngu?i lao ??ng trong c�c doanh nghi?p CPH cho th?y m?c ?�ch CPH l� t?o ?i?u ki?n cho ng??i lao ??ng l�m ch? v� doanh nghi?p sau CPH ho?t ??ng hi?u qu? h?n l� m?c ?�ch chuy?n giao DNNN cho t? nh�n. Ch�nh v� v?y, n??c ta kh�ng ch? tr??ng giao b�n c�ng nhanh DNNN c�ng t?t m� ki�n tr� con ???ng CPH DNNN ?? ph�t huy m?i ngu?n n?i l?c c?a ??t n??c k?t h?p v?i h?p t�c qu?c t? hi?u qu?, m? r?ng, ph�t tri?n th? tr??ng, ti?p t?c xo� b? nh?ng l?nh v?c ??c quy?n doanh nghi?p, chuy?n m?nh sang th? tr??ng c?nh tranh, t?o ?i?u ki?n cho m?i th�nh ph?n kinh t? tham gia c�c ho?t ??ng d?ch v? vi?n th�ng, Internet trong m?i quan h? gi? v?ng vai tr� ch? ??o c?a kinh t? nh� n??c.
CPH DNNN ? Vi?t Nam tr??c h?t l� m?t y�u c?u b?c x�c t? th?c t? v� h�nh th�nh do th�c ??y b?ng th?c ti?n th? nghi?m h?n l� ?ng d?ng t? m?t m� h�nh l� thuy?t sao ch�p c?a n??c ngo�i, CPH DNNN l� kh�u quan tr?ng t?o s? chuy?n bi?n m?nh m? hi?u qu? s?n xu?t kinh doanh c?a n?n kinh t? qu?c d�n. ?� l� c�ng vi?c kh� kh?n, ph?c t?p, kh�ng ch? trong quan ?i?m ch? tr??ng mang t�nh v? m� c?a ???ng l?i ph�t tri?n kinh t? x� h?i c?a ??ng v� nh� n??c m� c�n c? trong t? ch?c th?c hi?n. Qu� tr�nh n�y ?�i h?i s? th?ng nh?t cao v? nh?n th?c t? t??ng v� s? ch? ??ng, linh ho?t v� quy?t li?t trong t? ch?c th?c hi?n. Th?c hi?n th?ng l?i ch? tr??ng c?a ??ng s? t?o chuy?n bi?n v? ch?t, l�m cho c�c doanh nghi?p Vi?t Nam ph�t tri?n trong kinh t? c?nh tranh, h?i nh?p v?i c�c n??c trong khu v?c v� qu?c t?./.
(Ngu?n t�i li?u tham kh?o: Lu?t kinh doanh vi?n th�ng v� c�c t�i li?u v? c?i c�ch th? tr??ng vi?n th�ng c?a Nh?t B?n, Trung qu?c, Hungary)
(Ph?m Minh Ti?n)
Đăng nhận xét